RUHSAL GELİŞME DÖNEMLERİ

RUHSAL GELİŞME DÖNEMLERİ

Ruhsal gelişme dönemlerini; oral dönem, anal dönem, genital dönem, gizillik dönemi başlıkları altında incelemeye çalışacağım. Bu dönemlerdeki aksamaların ileri yaşam dönemlerinde ne gibi sorunlara yol açabileceğini anlatmaya çalışacağım.

ORAL DÖNEM:

Oral dönem doğumdan sonraki birinci yılı kapsar.  Bu dönemde doyum sağlayan, bebeği rahatlatan ona huzur veren bölge ağız ve ağız çevresidir.  İçe alma ve doyuma ulaşma  bu devrenin temel özelliğidir. İçe alma ve doyum gerçekleşirken rahatlamış bir yüz ifadesi, huzurlu olma, 3-4 aylıkken gülümsemeye başlama da aslında bir verme davranışıdır. Oral dönemde bebek alma ve verme davranışı arasında gidip gelir. Bu durum insani bir davranış olan alıp vermenin yaşamın ilk yıllarından beri başladığını gösterir. Bu dönemde annenin tutumu oldukça önemlidir. Uygun bir şekilde verebilen anne, bebeğin uygun bir şekilde alma ve verme davranışının gelişmesinde önemli bir rol oynar. Çocuğu ile yeterince ilgilemeyen, onun gereksinimlerini karşılamayan anne ileri yaşlarda bu döneme ait patolojilere neden olabilir. Bunlar vermekten çok almayı düşünen bencil kişilik yapıları, iştah ve yeme bozuklukları, kilo problemleri, konuşma problemleri olabilir. Bu dönemde sevginin, ümitli olmanın, temel güven duygusunun temelleri atılır. Bu dönemdeki aksamaların; depresyon ve bağımlılıkların da  temeli olduğu düşünülmektedir.

ANAL DÖNEM:

1-4 yaş arası dönemi kapsar. Bu dönemde haz bölgesi anüs ve çevresidir. Dışkının tutulması ve bırakılması haz kaynağıdır. Bu aynı zamanda bir silah olarak kullanılır. Özerk olmanın işaretidir. Temizlik, tutuculuk, düzen ve özerklik sorunları ön plandadır. Bu dönemde çocuklar toplumsal kurallarla tanışmaya başlarlar, alışık olmadıkları bir kavram olduğundan çatışma içine girerler. Bu dönemde yürüme, konuşma, merak duyguları başlar. İnatçılık ön plandadır. Çocuk kurallara aldırmaz ve kendi bildiği gibi davranmaya başlar. Çevresini yıkıp dökme eğilimindedir. Temizlik kurallarına aldırmaz. Kakasını yaparken yer, zaman ve temizlik kurallarına riayet etmez. Başına buyruk  davranışları  çevresi ile çatışmaya neden olur. Bu çatışmanın güç savaşı haline dönüşmesi olumsuz sonuçları olan bir durumdur. Güç savaşı ileri dönemlerde insan ilişkilerinde kontrol etme ve edilme  şeklinde belirginleşir.  Bu kişiler kendilerini ve çevrelerini kontrol altına almaya çalışırken, zaman zaman da kontrol altına alınmış gibi davranarak, kendilerini güçsüz olarak gösterip beklenmedik zamanda kontrolü ele alabilirler. Bu evredeki aksaklıkların ileri yaşam dönemlerinde obsesif- kompulsif bozukluğa neden olduğu düşünülmektedir.

GENİTAL(FALLİK) DÖNEM:

4-6 yaş arası dönemi kapsar. Artık erkek çocuklar için penis, kız çocuklar için klitoris haz alanları olmaya başlar. Bu döneme “Ödipus Kompleksi” damgasını vurur. Bu dönem  çocuk kendisine yakın karşı cinsten birini sevmesi(anne veya baba), aynı cinsten olanı rakip olarak görmesi  şeklinde açıklanabilir. Yani kız çocuk babayı severken anneyi rakip, erkek çocuk anneyi severken  babayı  rakip olarak görür. Rakiplere karşı düşmanca düşünceler beslenir.  Fakat cezalandırılma korkuları da tabloya hakimdir. Bu düşünceler arasında çocuk yoğun bir çatışma yaşar.  Ödipus kompleksinin sağlıklı bir şekilde çözümlenmesi sağlıklı bir ruhsal gelişim için gereklidir. Sağlıklı çözüm ödipal bağların yumuşamasıdır. Ödipal sorunlar zamanla üst benliğin olgunlaşması ile çözülürler. Bu durum kişisel kimliğin bulunmasına anne ve baba dışındaki kişilerle de yakın bağlar geliştirilmesine imkan sağlar. Anneleri ile ödipal bağlarını çözememiş erkekler, evlendiklerinde eşleri ile yoğun problemler yaşamaktadırlar.  Yine babaları ile odipal sorunlarını çözememiş anneler yanlış bir evlilik yapmış ise oğullarına sarılmakta oğullarının da ödipal sorunlarını çözmesini zorlaştırmaktadırlar. Sonuç olarak bu dönemin sağlıklı olarak çözülememesi yoğun bir kimlik bunalımına neden olmaktadır.

GİZİLLİK(LATENCY) DÖNEMİ:

Altı yaşından ergenlik dönemine kadar devam eden dönemdir. Bu dönem oral, anal, genital dönemdeki çatışmaların çözülmüş gibi göründüğü dönemdir.  Aslında çatışmalar çözülmemiştir. Ergenlik döneminde yeniden alevlenecektir. Ergenlik dönemindeki yoğun karmaşaya hazırlanmak için bir dinlenme dönemidir. Artık bir çok gerçek kavranmış, haz ilkesine göre hareket etme dizginlenmiştir. Birçok yeni arkadaşlıklar kurulmuş, öğrenme ve davranış becerileri artmış durumdadır. Sonraki dönem olan ergenlik dönemi ayrı bir başlık altında sonradan incelenecektir.

Psikiyatrist Dr.Necati Çobanoğlu